De oorzaken van smaakverlies bij mensen die een behandeling hebben ondergaan of medicijnen gebruiken, is vaak moeilijk vast stellen. Dat zei Jacco de Haan, internist-oncoloog in het UMCG in Groningen, tijdens het Webinar Selectieve Smaaksturing voor Patiënten met Kanker.
De internist-oncoloog was een van de sprekers die het probleem smaakverlies vanuit medische hoek benaderde. Uit zijn verhaal komt naar voren dat de smaak- en reukstoornissen tal van oorzaken kunnen hebben. Daarom is het vaak lastig en soms zelfs ondoenlijk om aan te geven waar de storing aan te wijten is. Dat belemmert het zoeken naar oplossingen.
“De behandelingen die wij mensen met kanker geven, kunnen op verschillende niveaus ingrijpen”, zei De Haan. Hij doelde op de productie van speeksel, de slijmvliezen, beschadiging van de smaak- en reukcellen door toedoen van chemotherapie, aantasting van de hersenzenuwen en zelfs aantasting van de “hogere hersenfuncties”.
Medicijnen
Al deze oorzaken kunnen invloed hebben op de gewaarwording van smaak, aldus de medicus. Om vervolgens nog wat dieper in de materie te duiken. “Ouderdom is de meest voorkomende oorzaak. Daarnaast kennen we luchtweginfecties, bijvoorbeeld door toedoen van covid 19, bestraling van het hoofd-halsgebied, medicatie en immuuntherapie. Ook niet oncologische medicamenten tegen hoge bloeddruk, depressie of epilepsie kunnen invloed hebben op de smaak en de reuk.”
Het probleem kan hardnekkig en langdurig zijn. 28 procent van de mensen die als kind chemo onderging heeft daar na 12 jaar nog last van in de vorm van smaak- en reukstoornissen, aldus De Haan. Hij is van oordeel is dat het probleem in kringen van medici meer aandacht zou moeten krijgen.
Onderschat
Zijn collega Pieter Vandecandelaere, arts in AZ Delta te Roeselare in België, is die mening ook toegedaan. Hij stelde vast dat mensen die kampen met smaakstoornissen daar ernstige hinder van ondervinden. “De problematiek wordt onderschat.”
Dat neemt niet weg dat er de laatste tien jaar vooruitgang is geboekt. Er zijn opleidingen gestart voor chefs en smaakcentra die zich toeleggen op selectieve smaaksturing. Patiënten kunnen daar geholpen worden. Diverse chefs, zoals Eric van Reenen, chef-kok van de Frankelandgroep en Lobke Van den Wijngaert, chef gastro-engineering, hebben zich daarop toegelegd.
Misverstanden
Van Reenen was een van de sprekers. Hij waarschuwde onder meer tegen misverstanden ten aanzien van selectieve smaaksturing. “Individuele smaaksturing is complexer dan veel mensen denken. Koks die oncologische hapjes voor grote groepen zeggen te bereiden, slaan de plank mis. Individuele smaaksturing is gepersonaliseerd, gericht op een persoon, nooit op een groep.”
Het webinar was geopend door Edwig Goosens, de bedenker van oncologische selectieve smaaksturing. Hij lanceerde de oneliner “Lekker is de trekker”. Om dat toe te lichten: “Gezonde voeding is niet de trekker van de trein. Dat is lekker. Daarna heb je gezond, betaalbaar, beschikbaar en nog wat andere wagons.”
Smaakkunde
Om vervolgens in korte tijd een wetenschappelijke uiteenzetting te geven van het vak smaakkunde. Want het is belangrijk dat we weten waar we over praten, aldus Goosens. Om toe te voegen dat smaak een “allerindividueelste impressie is” die samen hangt met een lange reeks van factoren, zo kon worden opgemaakt uit zijn betoog.
Selectieve smaaksturing is op wetenschappelijke leest geschoeid. Het heeft in Nederland en België een behoorlijke opmars doorgemaakt de laatste jaren. Maar meer onderzoek is nodig, zo bleek ook uit de verhalen van Judith van Zwienen, onderzoeker Kenniscentrum Zorginnovatie, en Bart Geurden, verpleegwetenschapper.
Gratis hulp
Voorafgaand aan het webinar was al bekend gemaakt dat een onderzoeksgroep Vlaanderen – Nederland van start gaat met een gestandaardiseerde en wetenschappelijk onderbouwde aanpak van smaaksturing.
De groep bestaat uit artsen, wetenschappers, ingenieurs, verpleegkundigen, diëtisten en chefs gastro-engineering uit Vlaanderen en Nederland. Patiënten met smaakafwijkingen door chemotherapie kunnen zich gratis laten bijstaan in ziekenhuizen in Vlaanderen en in Nederland.
Het Nationaal Fonds Tegen Kanker uit Amsterdam, Stichting tegen Kanker België, Three Rivers FoodDelta en enkele farmaceutische bedrijven maken dit mede mogelijk.
